तुळस एक औषधी वनस्पती

v     तुळस-

तुळशीचे वैज्ञानिक नाव ओसिमम सक्टम ( ocimum sactum) असे आहे. संस्कृत मध्ये हीला वृंदा, सुगंधा, अमृता इ. नावे असून, इंग्रजीत होली बेझील (Holy basil) तर हिंदीत तुलसी असे म्हणतात. तुळशीच्या अनेक जाती असून, त्यात

1)  श्वेत तुळस व 2) कृष्ण तुळस प्रमुख आहेत.

   तुळस ही झुडुपवजा वनस्पती असून, ती 2/4 फूट उंच वाढते. हीची पाने छोटी व सुगंधित वास असलेली असतात  झाड पूर्ण  वाढल्यावर मंजिर्‍यांमध्ये फुले बहरतात व त्यात गोलाकार, गुळगुळीत काळ्या रंगाची बी तयार होते.साधारणत:हिवाळ्यात बी तयार होते.

·       रासायनिक गुणधर्म:-

   तुळशीच्या पांनांपासून तेल तयार होते, जे वाळल्यावर स्फटिकासारखे बनते. त्याला तुळशी कापूर म्हणतात. तुळशीच्या पानांचा व बियांचा उपयोग करतात.

·       उपयोग :-

1)  ताप –

जीभ पांढरी होऊन, भूक न लागता ताप येतो, यावर तुळशीच्या पानांचा रस 10 ग्रॅम, कडुनिंबाचा रस 5 ग्रॅम व 1 ग्रॅम पिंपळी टाकून घ्यावा,

ताप उतरतो.

2) पोटदुखी –

21 तुळशीची पाने, 2 ग्रॅम सुंठ याचा पाण्यात काढा करावा व त्यात सैंधव मीठ व तुप घालून रोज ताजा सकाळ – संध्याकाळ 14 दिवस पिल्यास आराम पडतो.

3)  सर्दी खोकला –

तुळशीच्या रस 10 ग्रॅम, 2 ग्रॅम ज्येष्ठमधाची पावडर व 10 ग्रॅम साखर, 5-5 ग्रॅम दिवसातून 5 वेळा घ्यावे.

4)  त्वचारोग –

तुळशीची पाने व रस चोळल्याने खरूज, नायटे इ. रोग बरे होतात. तोंडावर

   किंवा हातापायांवर पांढरे चट्टे पडले असता तुळशीची पाने व थोडे मीठ           

  चोळल्याने फरक पडतो.

5) उन्हाळी-

तुळशीचे बी पाण्यात भिजवून त्यात जिरे व खडीसाखर खाल्ल्यास उन्हाळीचा त्रास कमी होतो.

6) कॅन्सर –

अलीकडेच कॅन्सरवर तुळस ही प्रभावशाली ठरू शकते, असे डॉक्टरांचे म्हणणे आहे.

7)  डास –

दलदलीच्या जागी तुळशीची लागवड केली असता डासांची उत्पत्ती होत नाही.

     अशा तर्‍हेचे अनेक गुण तुळशीच्या झाडात असल्याने आपल्या पूर्वजांनी       

     दूरदृष्टीने घरोघरी

      तुळशीची झाडे असावी अशी योजना करून ठेवली आहे. मानवाच्या आरोग्य   व स्वास्थ्यासाठी

      ईश्वराने ही अत्यंत उपयुक्त वनौषधी निर्माण करून मानवाला बहुमोल देणगी दिली आहे.

      ‘आपल्या घरी अंगणात किंवा कुंडीत तुळस अवश्य लावावी.’